Wildplukken in Nederland: een complete gids

Wildplukken is de afgelopen jaren een populaire activiteit geworden. Steeds meer Nederlanders weten hun weg naar de natuur te vinden om allerlei lekkers bij elkaar te sprokkelen. Het is een duurzame manier om te genieten van verse, natuurlijke ingrediënten terwijl je een diepere verbinding met de natuur aangaat.

Of je nu op zoek bent naar wilde kruiden voor je keuken, bessen voor een zomerse taart, of noten voor een voedzaam tussendoortje, Nederland biedt een schat aan mogelijkheden. Ja echt, ons kleine Nederland blijft verrassen!

In deze gids duiken we dieper in de wereld van het wildplukken. We bespreken de voordelen, tips, regels en geven je inspiratie om zelf op wildpluk-avontuur te gaan. Zo waan jij je een echte “pluk-ranger” 😉

Wat is wildplukken?

It’s all in the name… Wildplukken verwijst naar het plukken van eetbare planten, kruiden, bloemen en vruchten direct uit de natuur. Hou je van een klein beetje avontuur-in-de-natuur? Dan ga je hier zeker blij van worden. Je tocht leidt je naar (voedsel)bossen, plukboerderijen, volkstuinen en parken. Plekken waar je normaal misschien niet komt en waar je de rijkdom van de natuur kunt ervaren.

Mijn kruidendocente in Frankrijk was niet zo gek op het woord “wildplukken”. ‘Kruiden en planten plukken we rústig, niet wild’, zei ze. En daar heeft ze wel een bon point. De belangrijkste regel is namelijk om altijd met respect voor de natuur te plukken en te zorgen dat je de omgeving niet beschadigt.

Verderop in deze blog lees je hoe je dit doet. Zo kun je guilt free vers geplukte planten, bessen en kruiden in je eten verwerken.

Waarom is wildplukken zo populair in Nederland?

Wildplukken heeft de laatste jaren een opmars gemaakt in populariteit. Nederland is gek op wildplukken! Steeds meer mensen vragen Moeder Natuur om haar rijkdom met hen te delen. De reden is vaak een combinatie van een aantal voordelen:

1. Terug naar de natuur

Wildplukken is veel meer dan alleen het verzamelen van voedsel; het biedt een unieke kans om te ontsnappen aan de drukte van het dagelijks leven en je te verbinden met de natuur. Daar blijkt steeds meer behoefte aan in een tijd waarin iedereen steeds “aan” staat. Dagelijks worden we overspoeld met een vloedgolf aan informatie via smartphones, computers en sociale media. Overal zijn prikkels…

Terwijl je op zoek gaat naar wilde planten, leer je de verschillende ecosystemen en seizoensgebonden veranderingen begrijpen. Het geeft je de kans om te vertragen, je zintuigen te scherpen, en te genieten van de rustgevende omgeving. Een super goede en praktische manier om te aarden dus. Letterlijk én figuurlijk down to earth leven.

2. Gezondheid en welzijn

Chronische Stress versus functionele stress

Die constante stroom van prikkels die ik hierboven noemde, kan leiden tot mentale vermoeidheid en stress. Stress is een natuurlijke en evolutionair ontwikkelde reactie van het lichaam op bedreigingen. Het is in oorsprong bedoeld om ons te helpen omgaan met acute gevaarlijke situaties. Zoals die sabeltandtijger voor je neus terwijl je heerlijk ontspannen besjes aan het plukken was (in je prehistorische leven)… Er volgde een kort moment van bevriezing, daarna vechten of vluchten. Heel functioneel dus en van korte duur. Zodra het gevaar was geweken, kon het lichaam weer ontspannen.

In de huidige tijd wordt stress voornamelijk veroorzaakt door sociale, emotionele en mentale uitdagingen. Dit kan variëren van werkdruk tot financiële problemen, maar denk ook eens aan ‘sociale media depressie’ of zelfs aanhoudende burenruzies. De rijdende rechter heeft ondertussen al 28 seizoenen! Moderne stress gaat niet meer vanzelf weg. Ont-stressen is een werkwoord, daar moeten we actief mee aan de slag.

Van ontstressen naar Ontspanning

De American Psychological Association (APA) heeft een studie gedaan naar het belang van ontspanning in je leven. De onderzoekers hebben aangetoond dat mentale pauzes nemen en bewust tijd vrijmaken voor ontspanning, de negatieve effecten van chronische stress en burn-out voorkomen. Ja, een beetje een open deur inderdaad. Maar blijkbaar lopen we toch nog vaak voorbij aan die open deur, want chronische stress en burn-out zijn een serieus probleem in Nederland. Hoe doe je dat dan, een goede pauze inlassen?

Als HR specialist weet ik dat ontspanning heel persoonlijk kan zijn. Er is niet één goede manier. Wat ik wel zie, is dat er steeds meer onderzoeken zijn die aantonen dat tijd doorbrengen in de natuur belangrijke voordelen heeft voor je mentale en fysieke gezondheid -zoals het verlichten van angst, stress en depressie. De American Heart Association rapporteert dat een wekelijkse dosis van 120 minuten in de natuur je algehele gezondheid en welzijn aanzienlijk kan verbeteren. Dat is een kleine 20 minuten per dag!

Op welke manier wil jij die 120 minuten per week in de natuur het liefst besteden? Pick your pleasure: hiken, fietsen, bosbaden of misschien wel wildplukken na het lezen van deze blog? 😉

Een boodschappenmandje vol rotzooi

Veel wilde planten zijn rijk aan voedingsstoffen en vrij van pesticiden. Dat maakt ze een puur en onbewerkt alternatief voor supermarktproducten. Er blijkt een stijgende behoefte te zijn aan echt voedzaam eten. Er is steeds meer vraag naar natuurlijke en biologische voeding om hun gezondheid te ondersteunen. En sommige supermarkten spelen daar vakkundig op in. Onderzoek heeft namelijk aangetoond dat 80% van het aanbod in supermarkten ongezond is (Poelman, 2021). Hierbij is de Schijf van Vijf als graadmeter genomen. Zelf ben ik nog wat kritischer qua voeding dan het Voedingscentrum, dus dit is wel echt een schokkende onderzoeksconclusie!

Door planten en kruiden toe te voegen aan je eetpatroon, kun jij je leefstijl verder optimaliseren. Meer groen, puur voedsel. Hallo clean-eating expert-level !

3. Duurzaamheid

Bovendien draag je door wildplukken bij aan duurzaamheid en het in stand houden van natuurlijke ecosystemen. Door lokaal en seizoensgebonden te plukken, verminder je de ecologische voetafdruk die gepaard gaat met transport, verpakkingsmateriaal en landbouw.

Tenzij je als een grasmaaier tekeer gaat. Dan blijft er weinig over voor de dieren (hun voedsel!), collega-plukkers en het voortbestaan van de natuur. Niet heel duurzaam… Dus onthoud: niet te wild plukken, vooral heel rustig 😉

Door lokaal en seizoensgebonden te plukken, verminder je de ecologische voetafdruk die gepaard gaat met transport, verpakkingsmateriaal en landbouw.

4. Educatie en zelfredzaamheid

Wildplukken vergt kennis en vaardigheid. Het is een leerproces waarbij je planten leert identificeren, hun groeiplaatsen ontdekt en hun toepassingen leert kennen. Het biedt ook de voldoening van zelf iets verzamelen en bereiden, wat bijdraagt aan je gevoel van onafhankelijkheid en zelfredzaamheid.

Dit kan leiden tot experimenteel kokkerellen, waarbij je nieuwe recepten uitprobeert met de verse, wilde ingrediënten die je zelf hebt geplukt. Want hoe tof is het als je een pasta-pesto serveert gemaakt van brandnetels uit je eigen tuin? Just saying.

5. Culinaire innovatie

Ook topkoks en foodies ontdekken de unieke smaken en gezondheidsvoordelen van wilde kruiden en planten. Dit heeft geleid tot een trend in restaurants en kookprogramma’s, wat op zijn beurt meer mensen inspireert om te gaan wildplukken. Tijdens een kruidenworkshop in Zuid-Limburg hebben we met alle cursisten een proeverij gemaakt met allerlei wildpluk-hapjes. Ik was chef-de-omelet, en heb een verrassend lekker omelet met kleefkruid gemaakt. Super leuk om te doen en viel absoluut in de smaak.

Wildplukken: de basics

Okay, de eerste regel ken je al: altijd plukken met respect voor de natuur en zorgen dat je de omgeving niet beschadigt. Maar er zijn meer dingen om rekening mee te houden. Dit zijn mijn tips en de algemene regels voor wildplukken:

Pluk alleen wat je kent

Het klinkt misschien saai, want het liefste wil je lekker “berm-snacken“. Maar echt: eet alleen planten die je zeker weten herkent! Dat is in het begin wellicht niet zo veel, maar die kennis kun je langzaam uitbreiden. Begin eens met de brandnetel, paardenbloem en smalle weegbree. Overal te vinden, makkelijk te herkennen en dus gegarandeerd succes 🙂

Niet alle wilde planten zijn namelijk eetbaar; sommige kunnen zelfs giftig zijn. Van anderen kun je heel ziek worden. Het is dus cruciaal om planten correct te identificeren voordat je ze plukt en in je mond stopt. Veel planten hebben namelijk een soort “dubbelganger“. Een goed voorbeeld hiervan zijn de Heermoes (eetbaar) en de Lidrus (giftig). Een foutje is snel gemaakt. Gebruik daarom betrouwbare boeken of apps en neem, als je nog onervaren bent, deel aan een cursus of workshop.

Boeken en apps voor identificatie

Een aanrader vind ik ‘Het Grote Wildplukboek‘ van Edwin Florès. Maar er zijn een heleboel andere boeken die goede informatie geven. Ik check altijd de reviews even om in te schatten of de inhoud aansluit bij mijn verwachting.

Goede apps voor plantenidentificatie zijn ‘PlantNet’ en ‘PictureThis’. Ik gebruik ook wel vaker Google Lens. Apps zijn handig, want je telefoon heb je meestal wel bij de hand. Maar bij alle apps geldt: altijd zelf blijven checken en nadenken. Ook AI is niet foutloos ;). Let bij planten op meerdere onderdelen bij identificatie: blad, stengel en bloemen.

Niet alle wilde planten zijn eetbaar; sommige kunnen zelfs giftig zijn. Het is cruciaal om planten correct te identificeren voordat je ze plukt en in je mond stopt.

Besteed aandacht aan de locatie van je plukplek

Aan de rand van een akker zie je een groepje brandnetels, klaar om geplukt te worden. Opgewekt door je fantastische vondst, vul je het plukmandje. Mmm… lekker voor de lunchsoep. Wat veel mensen in hun enthousiasme vergeten is dat de plek wáár je plukt van belang is.

Niet op plekken met pesticiden en uitlaatgassen

Op akkers worden vaak pesticiden gebruikt, die niet alleen op het veld blijven maar ook de randen kunnen bereiken waar planten groeien. Langs drukke wegen en snelwegen worden planten blootgesteld aan uitlaatgassen. Denk jij dat je gezond eet, zitten je kruiden vol troep. Liever niet!

In bossen en parken worden honden uitgelaten en kunnen planten besproeid worden. Daarom is het verstandig om niet direct langs wandelpaden te plukken. En het beste boven kniehoogte. Ga liever wat dieper de natuur in, daar is de kans het kleinst dat je kruiden een “sausje” hebben.

Regelgeving en ethiek

Dat je de dahlia’s niet zomaar uit de voortuin van je buurvrouw mag plukken, hebben de meeste mensen wel begrepen. Maar wist je dat wildplukken eigenlijk verboden is in Nederland?

Wildplukken Verboden in Nederland

Ondanks dat het verboden is, wordt wildplukken op openbare plekken vaak door de vingers gezien. Dat is anders in natuurreservaten en beschermde gebieden. Daar is het plukken van planten strikt verboden om de biodiversiteit te beschermen. Loop je een boswachter tegen het lijf, terwijl je zingend je mandje vollaadt met bramen, dan heb je een dik vet probleem. En een boete… voor stroperij of diefstal. Pff, daar wordt dat hele wildplukken een stuk minder romantisch van…

Hetzelfde geldt voor privé terreinen of particulier grondgebied. Om daar te mogen wandelen (en plukken dus ook) heb je verplicht toestemming nodig van de eigenaar. Raadpleeg daarom altijd lokale regelgeving en borden in natuurgebieden voor specifieke informatie.

Legaal wildplukken: waar mag het wel?

“Heh, maar waar mag ik dan wel wildplukken?”
Precies mijn vraag toen ik tijdens mijn eerste kruidenwandeling hoorde wat allemaal niet mocht. Eerlijk gezegd was ik eventjes dik teleurgesteld door alle beperkingen. Legio frisse plantjes die me aanstaren en ik mag ze niet verwerken in mijn soep… Gelukkig zijn er heel veel plekken waar het in Nederland wél mag. Je moet ze alleen even weten te vinden.

In je eigen tuin

Logisch 😉 Maar dit is de ideale plek om je kruiden te kweken en de natuur een beetje haar eigen gang te laten gaan. Alles is dichtbij en je hebt echt even de tijd om je planten te leren kennen.

In de tuin van vrienden of familie

Heel goed alternatief als je zelf geen tuin hebt of wat extra wilt plukken. Wie slaat er nou een gratis “onkruidwieder” af? Juist, win-win dus. Misschien werkt je enthousiasme wel aanstekelijk, en gaan ook zij anders aankijken tegen het “onkruid” in hun tuin. Wel even om toestemming vragen natuurlijk en niet de verkeerde plantjes uit de border trekken, haha!

In de gebieden van Staatsbosbeheer

Hoewel het niet “legaal” is, staat Staatsbosbeheer wildplukken op kleine schaal, voor eigen gebruik en op eigen risico toe. Naast de regels die ik hierboven al deelde, zeggen zij nog:

1. Let op dat de soort die je plukt aanwezig blijft. Wanneer je alles lokaal plukt, dan kan die soort verdwijnen. Dat is absoluut niet de bedoeling. Zij drukken ons op het hart om niet degene te zijn die verantwoordelijk is voor het lokaal verdwijnen van een soort. Pluk niet meer dan je nodig hebt voor eigen gebruik, liefst gewoon een klein deel, zodat de natuur zich kan herstellen en volgend jaar weer nieuwe vruchten, zaden of planten kan geven.
   
2. Je bent niet alleen. In lijn met de vorige regel: eetbare natuur is in de eerste plaats de voorraadkast van de dieren. Laat dus altijd wat vruchten hangen, planten staan. Zowel voor je mede plukkers als dus voor de dieren. Ook mensen die op een andere manier willen genieten van de natuur, doe je hier een plezier mee. Zij kunnen volop ruiken, kijken en voelen als je genoeg laat staan.

Staatsbosbeheer biedt regelmatig wildplukwandelingen aan. Kijk op hun website voor de geplande excursies en activiteiten.

Bij de biologische boer

Boeren zijn vaak heel blij als je een dealtje met ze komt maken. Jij het “onkruid”, zij schone groentebedden. Het vergt even wat planning, want je gaat waarschijnlijk met een flinke vangst naar huis. Soms is het gezelliger en fijner om het met vrienden of familie samen te doen. Je kunt de kruiden naderhand drogen, meteen verwerken of invriezen.

Op openbare plekken

In stadsparken, bermen en andere stedelijke gebieden wordt wildplukken vaak gedoogd. Daarbij is het essentieel om ethisch te plukken. De kracht van herhaling: neem nooit meer dan je nodig hebt, beschadig de planten niet onnodig en laat genoeg over voor dieren en andere plukkers.

Speciale wildpluktuinen en voedselbossen

In Nederland is er een groeiende beweging van voedselbossen, die ontworpen zijn om een duurzame en zelfvoorzienende voedselvoorziening te bieden. Deze bossen zijn geïnspireerd op de manier waarop natuurlijke bossen functioneren, met verschillende lagen van planten die samenwerken om een productief en veerkrachtig ecosysteem te vormen.

Voedselbossen zijn vaak dichter in je buurt dan je denkt. Een lijst met voedselbossen (en contactgegevens) vind je op deze voedselbossenkaart. Als je goede afspraken maakt mag je hier misschien wel plukken, uitsluitend voor eigen gebruik.

Via De Wildplukwijzer.nl zie je wat er zoal in jouw buurt te vinden is. Je kunt ook zelf pluklocaties toevoegen. Leuk voor je pluk-collega’s! 🙂

Pluk niet meer dan je nodig hebt, zodat de natuur zich kan herstellen en volgend jaar weer nieuwe vruchten, zaden of planten kan geven.

Seizoensgebonden plukken

Altijd als ik er bewust bij stil sta, vind ik het ontzettend bijzonder dat wij vier seizoenen (lente, zomer, herfst en winter) hebben in Nederland. Dat hebben ze niet overal op de wereld, alleen in de gematigde klimaten. En hoewel de winters milder zijn dan vroeger, zie je nog steeds hoe de natuur door het jaar heen transformeert. Magisch! Elk seizoen heeft zijn eigen unieke assortiment aan eetbare planten, kruiden en vruchten.

Bijzonder fenomeen: Onze vier Seizoenen

In de lente kunnen we bijvoorbeeld genieten van het plukken van jonge brandnetels, daslook en madeliefjes, die rijk zijn aan vitaminen en mineralen. Zomer is de tijd voor het verzamelen van bosaardbeitjes, kamille en munt, terwijl de herfst ons verwent met paddenstoelen, vlierbessen en wilde appels.

Ook is de herfst de tijd van het jaar dat planten zich voorbereiden op de winter. Alle energie trekt zich terug in de wortels om te overleven tot het voorjaar. De bovengrondse plant wordt daardoor droog en verliest haar bladeren. De herfst is daarom het perfecte seizoen om de wortels te oogsten – als je die wilt verwerken in je voeding, tisanes (thee) of andere kruidenbereidingen.

In de winter kun je nog steeds aan de slag met bijvoorbeeld winterharde kruiden of kruiden die je gedroogd hebt.

Het kennen van de seizoensgebonden beschikbaarheid van planten en kruiden is essentieel voor succesvol wildplukken.

Wat valt er zo al te plukken in de seizoenen?

Het kennen van de seizoensgebonden beschikbaarheid van planten en kruiden is essentieel voor succesvol wildplukken. Hier volgt een kort lijstje, maar er valt meer te ontdekken natuurlijk. Net een grote, gezonde snoepwinkel!

Lente

In de lente komen veel jonge, sappige scheuten en bladeren op, perfect voor wildplukken.

• Brandnetel: Jongere bladeren zijn rijk aan vitaminen en mineralen.
• Paardenbloem: Bladeren kunnen rauw in salades worden gegeten of gekookt als groente.
• Vlierbloesem: De bessen zijn nog niet rijp in de lente, maar de bloesem kun je oogsten en siroop van maken.
• Veldzuring: Friszuur blad, goed in salades.

Zomer

De zomer biedt een overvloed aan vruchten, bloemen en kruiden, waaronder:

• Kamille: De bloemen worden vaak gebruikt voor rustgevende thee.
• Weegbree: De jonge bladeren kunnen rauw gegeten worden of gekookt als groente.
• Wilde munt: Voor iedereen wel bekend in de keuken. Vooral in thee, salades en als toevoeging aan gerechten.
• Japanse wijnbes: De bessen kun je verwerken tot jam, zo eten of lekker door de yoghurt roeren.

Herfst

De herfst is de oogsttijd voor veel vruchten en noten, evenals wortels en paddenstoelen.

• Vlierbessen: Nu wel rijp. Rijk aan vitaminen, goed voor siroop en jam. Let op: je kunt vlierbessen pas eten als ze gekookt zijn. Ook al zien ze er mega smakelijk uit, verwerk je ze rauw, dan kun je er klachten van krijgen als misselijkheid, braken, diarree, hoofdpijn en transpireren.
• Salie: Vers of gedroogd wordt hij gebruikt in thee of als smaakmaker in gerechten.
• Goudsbloem: De felgekleurde bloemen zijn eetbaar en kunnen gebruikt worden in salades, als decoratie op taarten en in kruidenolie. In de traditionele geneeskunde wordt goudsbloem gebruikt voor de behandeling van huidproblemen, ter bevordering van wondgenezing en als ontstekingsremmer. Er zijn moderne studies die deze werking onderschrijven, al is er nog meer onderzoek nodig (Givol, 2019).
• Wilde tijm: Lekker om hoestsiroop mee te maken. Wilde tijm kan ook worden gebruikt in thee en als smaakmaker in diverse gerechten. Het heeft antiseptische en antibacteriële eigenschappen (Salehi, 2018), wat het ideaal maakt voor het verlichten van verkoudheidssymptomen en keelpijn.

Winter

Sommige winterharde kruiden blijven groen in (milde) winters en beschikbaar om te plukken:

• Wilde tijm, Rozemarijn en Salie: Blijven groen in milde winters.
• Boerenkool: Sommige wilde varianten zijn te vinden en blijven eetbaar door de kou.

Conclusie: wildplukken is HOT én duurzaam als je het goed doet

Door seizoensgebonden te plukken, ondersteun je niet alleen de biodiversiteit en het ecologische evenwicht, maar garandeer je ook dat de kruiden en planten op hun best zijn qua smaak en voedingswaarde. Het is een manier van leven die respect en waardering voor de natuur bevordert, terwijl je tegelijkertijd geniet van het plezier dat je kunt halen uit wildplukken.

Interessant feitje

Wist je dat… Nederland een van de grootste voedselbossen van Europa heeft, namelijk het Ketelbroek Voedselbos in Groesbeek. Dit voedselbos beslaat ongeveer 2,5 hectare en is een pioniersproject dat laat zien hoe agroforestry en permacultuurprincipes kunnen worden toegepast om duurzame voedselproductie te bevorderen.

Literatuur

Voordat ik afsluit, wil ik een aantal fantastische bronnen in de schijnwerper zetten die gebruikt zijn ter ondersteuning van de informatie in dit blog. Klik hier!

• Givol, O., Kornhaber, R., Visentin, D., Cleary, M., Haik, J. & Harats, M. (2019). A systematic review of Calendula officinalis extract for wound healing. Wound Repair and Regeneration, The international journal of tissue repair and regeneration, vol. 27 issue 5. pp 548-561. doi.org/10.1111/wrr.12737
  
• Poelman, M., Dijkstra, S., Djojosoeparto, S., Vet, E. de, Seidell, J. & Kamphuis, C. (2021). Monitoring van de mate van gezondheid van het aanbod en de promoties van supermarkten en out-of-home-ketens; Inzicht in de huidige stand van zaken en aanbevelingen voor het opzetten van een landelijke monitor. Wageningen Universiteit, 118 blz. https://doi.org/10.18174/555613
  
• Salehi, B., Mishra, A., Shukla, I., Sharifi-Rad, M., Contreras, M., Seguga-Carretero, A., Fathi, H., Nasrabadi, N., Kobarfard, F. & Sharifi-Rad, J. (2018). Thymol, thyme, and other plant sources: Health and potential uses. Phytotherapy Research, vol. 31 issue 9, pp 1688-1706. doi.org/10.1002/ptr.6109
  
• Staatsbosbeheer (z.d.). Toegangsregels wildplukken. https://www.staatsbosbeheer.nl/contact/toegangsregels/wildplukken
  
• Weir, K. (2019). Give me a break. American Psychological Association, vol. 50, no. 1. pp. 40. https://www.apa.org/monitor/2019/01/break#:~:text=URL%3A%20https%3A%2F%2Fwww,100