Bokashi: hoe je keukenafval de held van je tuin wordt

We kennen het allemaal: dat vergeten bakje met restjes dat achter in de koelkast verdwijnt. Je weet wel, zo’n bakje waarvan je liever niet meer wilt weten wat erin zit. Uiteindelijk belandt het, met een beetje schuldgevoel, rechtstreeks in de vuilnisbak zonder het deksel op te lichten. “Schat, heb jij het bakje van mijn moeder gezien?” – welk bakje? Kom op, geef maar toe: you know what I’m talking about! 😉

Wat als ik je vertel dat er een veel betere manier is om van je keukenresten af te komen? Zonder dat je telkens nieuwe opbergbakjes hoeft te kopen én waar je tegelijkertijd je planten heel gelukkig mee maakt. Laat me je voorstellen aan Bokashi.

In deze blog deel ik alles over wat Bokashi is, waarom het een gamechanger is voor je planten én voor het milieu en hoe je er zelf mee aan de slag kunt. Dus als je duurzamer wilt leven, minder voedsel wilt verspillen en tegelijkertijd je tuin een oppepper wilt geven, lees dan verder!

Het probleem: voedselverspilling en afvalverwerking

Wist je dat we in Nederland jaarlijks ongeveer een vierde van al het geproduceerde voedsel verspillen? Dat zijn miljoenen kilo’s aan eten die simpelweg in de prullenbak belanden (Voedingscentrum, 2024). Super zonde natuurlijk en het is ook nog heel slecht voor het milieu. Voedselproductie vraagt namelijk veel energie, water en grondstoffen en heeft daardoor een grote ecologische voetafdruk.

Veel van dat verspilde voedsel komt op de vuilnisbelt terecht. Dat is een slechte plek voor duurzame compostering, omdat de resten er zonder zuurstof afbreken – een proces dat anaerobe afbraak wordt genoemd. Dit zorgt ervoor dat er methaan vrijkomt – een broeikasgas dat 23 keer schadelijker is dan CO2 (Hier.nu, 2022).

Methaan is een van de meest schadelijke broeikasgassen voor onze planeet. En hoewel het ook in de natuur voorkomt (zoals bijvoorbeeld in moerassen en op de boden van oceanen), zorgen mensen ervoor dat de methaanconcentraties in de atmosfeer fors toenemen. Dat moeten we verminderen! Door bewuster om te gaan met je voedsel en restjes slim te verwerken, verminder je verspilling en draag je direct bij aan een duurzamere toekomst.

Laten we eerlijk zijn, 100% verspilling vermijden is lastig.

Er zijn dagen dat je boodschappen voor die week verkeerd inschat of dat je dat restje van gisteravond vergeet en het buiten de koelkast laat staan… Don’t beat yourself up. Het overkomt ons allemaal. Maar voor die momenten waarin verspilling onvermijdelijk lijkt, is Bokashi je oplossing.

Wat is Bokashi?

Toen ik voor het eerst over Bokashi hoorde, deed het me denken aan een Japanse kooktechniek. Klinkt als sushi, toch? Misschien iets anders met rijst? Nou, ik zat er niet helemáál naast! In het Japans betekent “Bokashi” namelijk “goed gefermenteerd organisch materiaal.“

Het is een composteringstechniek waarbij keukenresten worden gefermenteerd met behulp van effectieve micro-organismen (EM) – een mix van goede bacteriën, gisten en schimmels. Vergelijk het met het maken van kimchi of zuurkool, maar dan met je keukenafval (niet eetbaar overigens). 😉 Na het fermentatieproces kun je de Bokashi in je tuin begraven, mengen met potgrond of toevoegen aan een composthoop om de bodem te verrijken en je planten van voeding te voorzien.

Bokashi helpt methaanuitstoot te voorkomen en geeft je planten een boost!

Voordelen van Bokashi

Het milieuvoordeel is een hele belangrijke. Je produceert dan voornamelijk CO2 en organische zuren – een veel schoner alternatief dan de vervuiling die ontstaat op vuilnisbelten en in anaerobe composthopen. Maar er zijn nog meer redenen waarom Bokashi een slimme keuze is:

Breder scala aan afval: Bokashi kan dingen verwerken die je niet in een gewone compostbak kunt gooien, zoals vlees, vis en gekookt voedsel. Minder restafval dus!

Kost weinig ruimte: Het systeem past perfect in kleine ruimtes, zoals een appartement of een kleine tuin, zonder dat je huis verandert in een mini-vuilnisbelt. Het is een emmer, bij mij staat hij bijvoorbeeld in het hoekje op mijn aanrechtblad.

Geen nare geur: Omdat het een fermentatieproces is, ontstaan er geen rottingsgeuren zoals bij gewone compost. Het ruikt eerder zuur, zoals augurken, bier of zuurdesembrood. Maar alleen als je de emmer openmaakt. Ik ruik er niks van in mijn keuken. Dus, geen geuroverlast.

Sneller resultaat: Waar traditionele compost maanden nodig heeft om te ontbinden, is Bokashi binnen twee weken klaar om in de grond te verwerken. Het is een snellere en efficiëntere manier om je keukenafval om te zetten in waardevolle voedingsstoffen.

Bodemverrijking: Bokashi levert langdurig stikstof en verhoogt de concentraties van essentiële voedingsstoffen zoals kalium, ijzer en mangaan, wat zorgt voor een gezondere bodem en hogere opbrengsten (Christel, 2017). Daarnaast stimuleert het ook het bodemleven. Wormen en andere nuttige organismen worden aangetrokken door de gefermenteerde resten, wat helpt bij het beluchten en verbeteren van de grond.

Sterkere en gezondere planten: De micro-organismen produceren stoffen die je planten sterker maken. Een soort “hulpteam” voor je tuin dus!

Hoe werkt Bokashi?

Klinkt het nog steeds een beetje ingewikkeld? Geen zorgen, Bokashi is verrassend eenvoudig en past perfect in elk huishouden, ook als je geen groene vingers hebt:

1. Verzamel je keukenafval: Bijna alles mag er dus in – groenten en fruit, citrusvruchten en bananenschillen, gekookt voedsel, gekookt vlees, gebakken vlees, rauw vlees, kaas, vis, yoghurt, eieren (+ schaal), kleine botjes, kleine stukjes brood, koffie, theezakjes, verwelkte bloemen en kleine stukjes ongebleekt papier. Wat je moet vermijden zijn: beschimmelde voeding, vloeistoffen, grote botten, as en dierlijke uitwerpselen. Gebruik een luchtdichte Bokashi-emmer om het proces te starten.
   
2. Strooi Bokashi-starter: Strooi een klein laagje microben (Bokashi-starter) op de bodem van de emmer voor elk eerste gebruik. Elke keer als je een laagje afval toevoegt (ongeveer 5 cm etensresten), strooi je er een laagje microben overheen. Gebruik de stamper om de resten goed aan te drukken en de lucht uit de emmer te persen. Zo bouw je iedere keer als je nieuw afval hebt laagjes, zoals lasagne of spekkoek :). Stop ongeveer 5 cm onder de rand.
   
3. Laat het fermenteren: Sluit de emmer goed af en laat de resten nog twee weken fermenteren. Dit gebeurt zonder lucht, dus geen rotte geur – het ruikt eerder zuur.
   
4. Gebruik de gefermenteerde massa: Na twee weken kun je de gefermenteerde inhoud van de emmer begraven in de tuin, mengen met potgrond of toevoegen aan een composthoop. Binnen enkele weken wordt het afval volledig opgenomen door de bodem, waarbij het zorgt voor een boost aan voedingsstoffen en een levendig bodemleven (Boechat et al., 2013). Na twee weken in de bodem, kun je beginnen met zaaien of je planten poten.

Het is als lasagne maken, maar dan met je keukenafval! En niet eetbaar.

Veelgemaakte fouten en hoe je ze kunt voorkomen

Zelfs de beste plannen lopen soms in de soep – en dat geldt ook voor Bokashi. But no stress, met een paar simpele tips kun je veel voorkomende foutjes makkelijk vermijden:

• Te veel vocht in de emmer: Dit kan gebeuren als je veel waterig afval toevoegt, zoals fruit of groenten. Zorg ervoor dat je regelmatig het Bokashi-sap aftapt en overweeg om een laagje keukenpapier of karton toe te voegen om overtollig vocht op te nemen.
  
• Onvoldoende Bokashi-starter: Als je te zuinig bent met de microben, zal het fermentatieproces niet goed verlopen. Zorg ervoor dat je elke laag afval goed bestrooit met de starter voor het beste resultaat.
  
• Onjuiste afsluiting van de emmer: Omdat Bokashi een anaerobe (zuurstofloze) fermentatie is, is het essentieel dat de emmer goed afgesloten blijft. Controleer of het deksel stevig vastzit om luchtlekkage te voorkomen en check of je er echt alle lucht uitgeperst hebt.

Mijn eerste ervaring met Bokashi

Mijn eerste ervaring met Bokashi was eerlijk gezegd wat klungelig. Ik ben niet zo’n handleidingen-lezer, dus leer altijd alles op de moeilijke manier, haha. Ik vond het lastig om de lucht goed uit de emmer te drukken (hallo weerstand) en vergat bijna het Bokashi-sap af te tappen na een paar dagen. Inmiddels ben ik een fervente gebruiker en loopt alles op rolletjes.

Wat bokashi mij vooral geleerd heeft, is dat duurzaamheid niet ingewikkeld of vies hoeft te zijn. Het kan zelfs leuk zijn! Er is iets magisch aan het idee dat ik mijn keukenafval niet weggooi, maar het een tweede leven geef.

Wie had ooit gedacht dat ik enthousiast zou worden over een emmer vol microben? Not me!

Hoe integreer je Bokashi in je dagelijkse leven? (Mijn Praktische Tips)

Bokashi is niet alleen voor de hardcore tuinier; iedereen kan het in het dagelijks leven toepassen. Omdat ik jou een fantastische Bokashi-ervaring gun, heb ik hieronder mijn 3 beste tips verzameld om het proces leuk, efficiënt en eenvoudig te houden:

Zet je Bokashi-emmer in de keuken

Zorg dat de emmer makkelijk toegankelijk is. Zet hem bijvoorbeeld op of onder het aanrecht, zodat je snel en zonder gedoe je afval kunt toevoegen.

Gebruik Bokashi-sap als plantenvoeding

Tijdens het fermenteren van je keukenresten komt er een vloeistof vrij, beter bekend als Bokashi-sap (let op: niet voor consumptie!). Dit sap zit bomvol voedingsstoffen en is een fantastische boost voor je planten, mits je het op de juiste manier gebruikt. Omdat Bokashi-sap extreem geconcentreerd is, moet je het altijd verdunnen voordat je het als plantenvoeding inzet. Onverdund kan het namelijk te sterk zijn, wat kan leiden tot verbranding van de wortels of stress voor je planten – denk aan een energiedrankje met te veel cafeïne, dat doet ook niemand goed.

De gouden regel: verdun 10 ml Bokashi-sap met 10 liter water. Heb je gevoelige planten of neem je liever geen risico? Kies dan 10 ml op 20 liter water. Zo geef je je planten precies wat ze nodig hebben, zonder ze de nek om te draaien.

Gebruik het Bokashi-sap als ontstopper

Ja, echt – het werkt! Bokashi-sap kan onverdund worden gebruikt als een natuurlijke en effectieve ontstopper voor je afvoer. Of het nu in de keuken, het doucheputje of de wasbak is, dit sap doet wonderen. Het scheelt je bovendien een dure fles chemische ontstopper. Dus de volgende keer dat je afvoer vol haren zit, probeer Bokashi-sap en bespaar jezelf de kosten én de chemicaliën!

Conclusie: Bokashi is meer dan een handige oplossing voor keukenresten

Het is een eenvoudige, effectieve en verrassend leuke manier om keukenafval om te zetten in iets waardevols. Begin klein, zet die Bokashi-emmer in je keuken en gooi je eerste stukje afval erin. Even kleiner maken van te voren, max. 5×5 cm. Je zult al snel merken dat je minder afval hebt, je planten gelukkiger zijn en je jezelf steeds meer verbonden voelt met de natuur.

Door Bokashi te integreren, zet je een belangrijke stap naar een levensstijl die in balans is met de aarde. Je helpt mee aan een wereld die een beetje groener en schoner is. Het mooie is dat dit alles begint bij jou, in je eigen keuken. En wie weet inspireer je zo ook anderen om hun leefstijl aan te passen en samen een positieve impact te maken.

Maak er een gezinsproject van

Betrek je gezin erbij – Bokashi is een leuke en leerzame manier om je kinderen bewust te maken van duurzaamheid. Ze zullen het fascinerend vinden om te zien hoe keukenafval verandert in voeding voor de planten. Maak er een spel van om zo min mogelijk restafval te hebben!

Wil je nog een stapje verder gaan? Neem je kinderen mee op een wildpluk-avontuur. Het is een prachtige aanvulling op jullie duurzame levensstijl en een mooie manier om samen de natuur te verkennen.

Literatuur

Voordat ik afsluit, wil ik een aantal fantastische bronnen in de schijnwerper zetten die gebruikt zijn ter ondersteuning van de informatie in dit blog. Klik hier!

• Boechat, C., Santos, J. & Accioly A. (2013). Net mineralization nitrogen and soil chemical changes with application of organic wastes with ‘Fermented Bokashi Compost’. Acta Scientarium Agronomy, 35 (2), doi: 10.4025/actasciagron.v35i2.15133
• Christel, D. (2017). The Use Of Bokashi As A Soil Fertility Amendment In Organic Spinach Cultivation. University of Vermond: Graduate College Dissertations and Theses, 678. https://scholarworks.uvm.edu/graddis/678
• Hier.nu (2022). Methaan (CH₄): het sterke neefje van CO₂. https://www.hier.nu/klimaatverandering/methaan-ch4-het-sterke-neefje-van-co2
• Voedingscentrum (2024). Verspillingsvrije Week 2024 inspireert Nederland om slim om te gaan met je voorraad. https://www.voedingscentrum.nl/nl/nieuws/verspillingsvrije-week-2024-inspireert-nederland-om-slim-om-te-gaan-met-je-voorraad.aspx