Lessen van de bijen: loslaten in de herfst

Onlangs had ik de mazzel om met een ervaren imker mee te gaan naar de bijen, net voordat de herfst echt zijn intrede deed. Terwijl de wind al fris werd en de bladeren begonnen te vallen, deden we een laatste check van de volkjes om te zien of ze klaar waren voor het najaar. En ik was natuurlijk over the moon-happy dat ik mee mocht.

In mijn veel te grote imkerpak – short girl problems – boog ik me over de bijenkast. De bijen waren nog druk bezig, maar er hing een andere energie in de lucht. Niet meer de bruisende, bijna chaotisch zomerse drukte, maar een kalme, gerichte voorbereiding. ‘Wat zou er aan de hand zijn?’, vroeg ik me af. Die ochtend leerde ik niet alleen hoe de bijen zich voorbereiden op de winter, maar kreeg ik ook een waardevolle les in loslaten en transformatie.

Benieuwd wat je van deze kleine alchemisten kunt leren? In dit blog neem ik je mee in een verhaal over de transformatie van het honingbijenvolk in de herfst. En hoe die wijsheid je deze herfst kan inspireren om je leven met meer lichtheid te leiden door los te laten wat je niet meer nodig hebt.

De herfst: een seizoen van verandering en loslaten

De herfst is voor mij altijd een seizoen om naar uit te kijken. De dagen worden korter, het weer kouder en onstuimiger… Bladeren dansen op het ritme van de wind en vormen een tapijt van prachtige herfstkleuren. Ik hou van de sfeer die dit seizoen met zich meebrengt: kaarsjes op tafel, de vuurkorf aan terwijl ik een kopje dampende cacao drink… bladeren die speels met me mee de kroeg in waaien. Magisch!

De herfst staat voor mij symbool voor rust en reflectie. Het is het perfecte moment om stil te staan bij de wijsheden die het afgelopen jaar heeft gebracht, om los te laten wat niet langer dient en je voor te bereiden op een nieuwe fase.

Terwijl ik zo over de bijenkast gebogen stond en me vol verwondering afvroeg waar die kalmte in de kolonie vandaan kwam, deelde de imker iets fascinerends. Een bijenvolk ondergaat namelijk een bijzondere transformatie in de herfst. En ik zat vandaag met mijn neus vooraan, om de eerste tekenen van die veranderingen te bewonderen.

Life starts all over again when it gets crisp in the fall.

—F. Scott Fitzgerald

Een kijkje in de bijenkast

Wat in de zomer nog een bruisende, georganiseerde drukte van nectar verzamelen en bestuiven was, verandert nu in een samenleving die zich voorbereidt op de herfst en winter. Planten trekken hun energie in deze periode terug naar hun wortels, om de kou te overleven. De bovengrondse delen verdorren en deze verandering heeft natuurlijk direct invloed op het voedsel van de bijen.

Want, nu de nectar verdwenen en de zomerse overvloed voorbij is, hangt het voortbestaan van de kolonie af van de honingvoorraad die ze eerder hebben verzameld. Een periode van efficiënte en overleven breekt aan.

Dat vraagt om aanpassing, waarin het volk haar levensstijl en samenstelling radicaal verandert. De ultieme vorm van transformatie als je het mij vraagt en een rauwe realiteit dat echte verandering gepaard gaat met offers brengen. Misschien wordt de honingbij deze herfst wel jouw krachtdier, laat je inspireren:

De wintertros

De zomerse werkbijen, die slechts zes weken leven, sterven en maken plaats voor winterbijen – robuuste vrouwtjes die wel zes maanden kunnen overleven. Waar de zomerbijen hun energie steken in het voeden van het broed en het verzamelen van nectar, hebben winterbijen een heel andere taak: het warmhouden van de koningin en de kolonie. Dit doen ze door samen te klonteren in een ‘wintertros’, heel dicht tegen elkaar aan. Door hun vleugels te bewegen, genereren ze warmte — tot wel 35 graden in het hart van de tros. Precies genoeg om de koningin en de kolonie veilig door de koude maanden te loodsen.

Transformatie vraagt om loslaten. Wat je vandaag laat gaan, maakt ruimte voor wat morgen kan bloeien.

De kracht van samenwerking

De warme ‘wintertros’ staat voor zorg en verbondenheid. Deze groep van vrouwelijke bijen overleeft door samenwerking. Dit herinnert me eraan hoe belangrijk het is om verbondenheid te zoeken en steun te ontvangen wanneer we door een transformatie of periode van verlies gaan. Je eigen ‘wintertros’ is op die momenten heel belangrijk: de warmte van familie, vrienden en een gemeenschap die je ondersteunt.

De herfst symboliseert dat op haar beurt heel mooi: je bent vaker binnen, hebt behoefte aan warmte in je directe omgeving (vuurkorf, dekentje, kaarsjes…) en zoekt meer verbondenheid met je dierbaren. Wat is de kwaliteit van jouw sociale omgeving? Sta je daar weleens bij stil?

De darren: overbodig in de winter

Waar zijn de mannetjes in dit verhaal eigenlijk, de darren? Good question, ik was ze niet vergeten 😉. Hun enige taak is het bevruchten van de koningin. Zodra die taak is volbracht en de winterse club dames compleet is, worden de darren letterlijk het huis uitgezet. In de winter is er geen plaats voor eters die niets bijdragen. De werkbijen slepen de darren naar buiten, waar ze op de vliegplank worden achtergelaten.

Mannetjes die weer naar binnen willen, worden tegengehouden of zelfs doodgestoken. Omdat darren niet kunnen overleven buiten de bijenwoning en doodgaan, wordt dit proces de ‘darrenslacht’ genoemd. Ik krijg er een beetje halloween-vibes van… zelfde seizoen, beetje luguber. Perfect kampvuur verhaal als je van plan bent die vuurkorf aan te steken vanavond 🔥.

Tegelijkertijd zit in dit verhaal veel moed en kracht verborgen. De natuur twijfelt nooit. Er is geen ruimte voor uitstelgedrag, escapisme, of “misschien later”. Elke bij weet instinctief wat ze moet doen: laat los wat je niet meer dient en vertrouw erop dat er altijd iets nieuws zal bloeien. En ja, ik weet dat dit makkelijker gezegd is dan gedaan – so join the club! Wij mensen vinden loslaten vaak lastig.

Waarom loslaten zo moeilijk is

Ik kan je vertellen, ik ben zelf ook geen ster in loslaten. Terwijl de natuur moeiteloos haar oude jas afwerpt, hield ik vaak te lang vast aan wat allang geen waarde meer had. Oude ideeën over mezelf, vervlogen verwachtingen, mensen… Mijn hoofd zat vol, alsof ik een opslagbox had met gedachten waar ik maar geen afscheid van kon nemen.

Waarom sluipt dat er zo makkelijk in?

Nou, je brein is gewoon dol op vertrouwde patronen. Het heeft letterlijk een heel team van hersencellen dat zich bezighoudt met vasthouden aan wat je kent, zelfs als het je bakken energie kost. Misschien herken je het wel: steeds weer terugkeren naar dezelfde gedachten of situaties, hopend dat ze dit keer anders uitpakken. Maar zoals Einstein al zei: “Waanzin is steeds hetzelfde doen en toch een ander resultaat verwachten.”

Je brein is gehecht aan patronen, zelfs als die je energie kosten. Het is aan jou om te kiezen voor vrijheid.

Het verliesaversie-effect

Die neiging om vast te houden is dus niet zomaar een kwestie van wilskracht. Het zit diep in ons brein geworteld. In 1979 hebben de psychologen Daniel Kahneman en Amos Tversky hier een baanbrekend onderzoek naar gedaan, beter bekend als het verliesaversie-effect (Kahneman & Tversky, 1979). Dit principe stelt dat we de pijn van verlies sterker ervaren dan de vreugde van winst. Stel je voor: je verliest €50 in het casino, dat doet echt pijn. Maar als je diezelfde €50 wint, is de blijdschap vaak minder intens en het gevoel vervliegt veel sneller.

Dit verklaart waarom je die stapel kleding bewaart die je nooit meer draagt – “misschien heb ik dat oude shirt nog eens nodig.” Of waarom je toch contact houdt met die vriend(in), terwijl je weet dat de interesse altijd van jouw kant komt. Je brein doet er alles aan om verlies te vermijden, zelfs als dat betekent dat je vast blijft zitten in situaties die je energie en geluk beperken.

De les van de bijentransformatie in de herfst

Ja, ronduit onhandig, to say the least. Maar nu je dit weet, kun je die darren – ehm, patronen – de nek omdraaien. 🔪 De echte magie zit in het beginnen aan dat nieuwe hoofdstuk en dat is precies wat de bijen je deze herfst willen leren. Dus hopla, schop die symbolische “darren” van de vliegplank en geef jezelf de kans om te bloeien.

Reflectieve vragen voor je eigen herfsttransformatie

Voordat je kunt loslaten, is het belangrijk eerst écht stil te staan bij je innerlijke belemmeringen en verlangens. Ik heb een aantal vragen voor je opgesteld die hierbij kunnen helpen. Maar voel je vrij om het op je eigen manier te doen:

• Welke gewoontes, relaties of overtuigingen zorgen ervoor dat ik me vaak moe, gestrest of vastgelopen voel?
• Wat maakt me bang om dit los te laten? En wat zegt dat over wat ik écht nodig heb om me veilig te voelen?
• Wat zou er kunnen ontstaan als ik de moed vind om ruimte te maken? Welke nieuwe energie zou hierdoor vrij kunnen komen?
• Hoe zou mijn leven eruitzien zonder deze ballast? Welke gevoelens van vrijheid, opluchting of vreugde kan ik ervaren?

Deze vragen zijn niet eenvoudig, maar door er diep over na te denken, kun je ontdekken waar je werkelijk naar verlangt en wat je nodig hebt om die volgende stap te zetten. Neem de tijd om eerlijk naar jezelf te zijn en laat die inzichten je gids zijn naar een nieuw hoofdstuk.

You can’t go back and change the beginning, but you can start where you are and change the ending.

― C.S. Lewis

Conclusie: volg de wijsheid van de natuur

De herfst is een krachtig moment om los te laten, maar het is ook de voorbereiding op wat nog komen gaat. Terwijl de bladeren vallen en de bijen hun volk klaarmaken voor de winter, herinneren ze je aan een dieper ritme van leven: transformatie is cyclisch. Wat je vandaag loslaat, kan morgen de basis zijn voor nieuwe dromen, kansen en inzichten.

Literatuur

Voordat ik afsluit, wil ik een aantal fantastische bronnen in de schijnwerper zetten die gebruikt zijn ter ondersteuning van de informatie in dit blog. Klik hier!

• Kahneman, D. & Tversky, A. (1979). Prospect Theory: An Analysis of Decision under Risk. Econometrica, vol. 47 (2), pp 263-292. doi: 10.2307/1914185