10 manieren om bijen te helpen deze zomer

De afgelopen dagen heeft het flink geregend in het zuiden van Nederland. Veel mensen vinden dat maar druilerig en verlangen naar zon, slippers en aperol spritz. Snap ik, want zonlicht tilt alles net een beetje op. Maar als ik heel eerlijk ben, hou ik ervan als het af en toe flink regent. Dan stel ik me voor hoe de aarde het water opslurpt. Hoe het dorstige grondwater weer een beetje stijgt. Hoe alles ondergronds zachtjes “ja” zegt tegen het leven. 🌱

De volgende ochtend is de tuin voller. Let er maar eens bewust op. Er zijn meer bloemen, meer geur, meer kleur. Alsof de regen een geheime poort opent voor nóg meer groei en overvloed.

En dat is goed nieuws voor mijn favoriete wezentjes op deze planeet: de bijen. 🐝

Want als de tuin gonst van leven, dan zijn zij niet ver weg. Deze kleine, harige helden zijn onmisbaar voor de natuur en voor mensen. Helaas hebben ze het ontzettend zwaar in de huidige leefomgeving.

Dat is een probleem. Want bijen zorgen voor het eten op je bord, de bloemen in je tuin en de kleur in de wereld. Daarom is het tijd voor actie. Tijd om samen te werken met de natuur, voor de natuur.

In dit blog deel ik waarom bijen het tegenwoordig zwaar hebben, waarom ze van levensbelang zijn voor jouw voortbestaan én 10 slimme en eenvoudige manieren waarop jij hen kunt helpen.

Bij-zonder druk in de bijenkast

Sinds maart ben ik trotse imker van twee bijenvolkjes. Of nou ja, zeg maar gerust volken want wow, wat groeien ze hard! Het is een drukte van jewelste in beide kasten. Alsof ze met z’n allen de zomer willen inhalen.

En ergens is dat ook precies wat er gebeurt. In de bijenwereld is het voorjaar hét seizoen van bloei en bevolkingsgroei. Op het hoogtepunt kan een gezond volk bestaan uit wel 50.000 bijen (of meer!). De koningin legt in deze periode honderden eitjes per dag, terwijl de werksters:

🧱 Raat uitbouwen tot mooie cellen voor honing, stuifmeel of broed
👶 Larven verzorgen
🌸 Nectar, stuifmeel en water verzamelen
🌡️ De kast en het broednest op temperatuur houden
🛡️ De ingang van de kast bewaken tegen indringers
🧹Rommel (en dode bijen) opruimen
🍯Nectar omzetten in honing

Een georganiseerde drukte van jewelste dus, die bijen-BV.

Het is een wereld op zichzelf, die bijenkast. Vol ritme, zorg en samenwerking.

Van koninginloos naar koninkrijk

Omdat ik pas net begonnen ben met imkeren en mijn volk nog geen koningin had, dacht ik dat het een rustig eerste jaar zou worden. De koningin is immers degene die eitjes legt en het volk laat groeien. En aangezien mijn bijen haar nog moesten opkweken, had ik mezelf gerustgesteld: “Het zal wel niet zo’n vaart lopen dit jaar.” Nou, think again!

Aurora & Aurelia (zo heb ik mijn Queen B’s genoemd) leggen alsof er levens vanaf hangen. Binnen no time moest ik beide volken meer ruimte geven én meer werk (cellen bouwen van was, da’s best een arbeidsintensief klusje), om te voorkomen dat ze zouden gaan zwermen.

Inmiddels is het half juni en heb ik al een tweede honingkamer moeten plaatsen: een extra verdieping op de kast, zodat ze hun honing kwijt kunnen en het volk wat ademruimte krijgt. Een soort bijenloft, zeg maar.

Alles lijkt voorspoedig te gaan.
En dan hoor ik je denken: “Ehm, Britt… gaat het dan eigenlijk wel zo slecht met de bijen?”

De misvatting over bijensterfte

Dat is precies waar veel mensen de verkeerde gedachten-afslag nemen. Ja, mijn bijen doen het vooralsnog goed, maar dat is mét hulp van mij als imker, een beschermende kast, extra voeding als het nodig is en een oplettend oog. In het wild zouden ze het tegenwoordig niet redden. 🐝

En het geldt niet alleen voor honingbijen. Meer dan de helft van de 360 soorten wilde bijen in Nederland staat op de Rode Lijst. Onze kleine harige helden (honingbij, solitaire bij en hommel) krijgen namelijk flink wat voor hun kiezen.

Laten we beginnen met de wintersterfte

In Nederland is de wintersterfte onder bijenvolken al drie jaar op rij zorgwekkend hoog.
Afgelopen winter (2024-2025) lag het sterftepercentage opnieuw boven de 20%. En bij volken die op hun eigen honing overwinterden (in plaats van suikerwater door de imker gegeven), was dat zelfs 30%. Hoe dat komt? Een cocktail van oorzaken, waar wij als mens helaas vaak een hoofdrol in spelen.

Neem pesticiden, bijvoorbeeld.
In dode bijen worden gemiddeld 12 tot 13 verschillende bestrijdingsmiddelen aangetroffen. ☠️ Sommige zijn al jaren verboden, maar zitten alsnog in hun systeem (of worden toch nog gebruikt). Deze stoffen verzwakken hun immuunsysteem, waardoor ze kwetsbaar worden voor virussen en parasieten zoals de varroamijt. Moeten ze vervolgens de winter doorkomen op hun eigen besmette honing? Dan is dat vaak einde verhaal.

Daarbij komt dat het landschap zelf steeds minder bij-vriendelijk wordt

Onze akkers staan vol met monoculturen (zoals mais, aardappels of gras) waar nauwelijks iets te halen valt voor bijen. Steden groeien, weilanden worden bedrijventerreinen en tuinen veranderen in betegelde parkeerplaatsen. De bloeiende planten verdwijnen, net als de nestplekken. Zeker voor solitaire bijen, die geen kolonie hebben, is dat een ramp. Geen holle boom, geen beschut hoekje, geen plek om zich terug te trekken.

Dan is er nog het weer

De ene dag zomers warm, de volgende nacht koud en nat. Het lijkt misschien onschuldig, maar voor bijen is dit pure stress. Vooral in het vroege voorjaar kunnen de weersomstandigheden enorm fluctueren. De voedselvoorraad slinkt dan snel omdat de koningin al begonnen is met leggen en er steeds meer bijen bijkomen (zij kan dit proces niet pauzeren), bijen raken verkleumd of verhongeren.

En bovenop dat alles: de opmars van de Aziatische hoornaar. Dit is een groeiend probleem in Nederland. Deze invasieve wesp is afkomstig uit Azië en het heeft hier geen natuurlijke vijand. Ze jaagt actief op bijen. Eén nest kan duizenden bijen per seizoen verorberen. Zodra ze een kast hebben gevonden, wachten ze letterlijk bij de ingang tot er eentje naar buiten vliegt.

Hap. Weg bij. Bijen zijn er niet tegen opgewassen, zoals ze dat wel zijn tegen de Europese hoornaar.

Soms begint verandering niet met meer doen, maar met anders kijken.

Minder bijen = minder leven 🚨

Als je alles optelt, snap je waarom bijen het niet meer alleen redden. En dat is geen klein probleem.

Ze zorgen voor de bestuiving van groenten, fruit, noten, bloemen… Zonder bijen geen aardbeien, courgettes of appels. Maar ook een flink stuk minder biodiversiteit, minder kleur, minder leven.

Wat veel mensen niet weten, is dat solitaire bijen en hommels vaak andere bloemen bezoeken dan honingbijen. Honingbijen zijn generalisten met een kortere tong. Ze vliegen vooral op bloemen die makkelijk bereikbaar zijn en veel nectar opleveren; de zogenoemde massadracht. Denk aan linde, wilg of tamme kastanje. Daar kunnen ze met duizenden tegelijk op af.

Hommelsoorten en wilde bijen zijn vaak specialistischer

Sommige hebben een langere tong, waarmee ze ook diepere bloemen kunnen bezoeken, zoals vingerhoedskruid of wikke. En er zijn zelfs bijensoorten die maar één specifieke bloem nodig hebben om te kunnen overleven. De grote klokjesbij, bijvoorbeeld, vliegt alleen op klokjesbloemen. Als die verdwijnen, verdwijnt de bij ook.

Daarom is het zo belangrijk dat alle soorten bijen blijven bestaan, niet alleen de honingbij. Ze vullen elkaar aan, bestuiven verschillende bloemen en houden samen de natuur in balans.

10 slimme manieren om de bijen te helpen in jouw omgeving

Gelukkig zijn er dingen die jij wél kunt doen. En nee, je hoeft daar geen imker voor te zijn of een tuin van 100 m² te hebben om bij te dragen. Met deze 10 tips help je bijen op weg en daarmee ook de wereld een beetje vooruit. 🐝🌿Want: vele handen maken het werk lichter.

1. Tegeltje wippen, drachtplant erin

Doe mee aan het NK Tegelwippen! Veel gemeenten (ook in België) doen mee. Wij kregen via onze gemeente zelfs €150 aan gratis planten van Sprinklr.
Op de website van het NK Tegelwippen zie je wie er meedoen en kun je jezelf aanmelden of inspiratie opdoen, ook als jouw gemeente (nog) niet meedoet.
Tegel eruit, drachtplant erin.🪴

2. Zaai biologisch bloemzaad in een pot of de tuin

Kies voor een inheems bloemenmengsel dat bloeit van het vroege voorjaar tot de nazomer. Zo vinden bijen het hele seizoen door voedsel.
Let op: gebruik biologisch zaad zonder pesticiden – beter voor bij én biodiversiteit. Zelf bestel ik mijn planten via Sprinklr en mijn zaden via De Bolster.

3. Ga voor nectarrijke bloemen en vermijd ‘gevulde’ soorten

Gevulde bloemen (zoals veel gekweekte dahlia’s of rozen) zijn prachtig, maar leveren amper stuifmeel of nectar. Combineer ze dus met drachtplanten zoals korenbloem, zonnehoed, kattenkruid, vlinderstruik, goudsbloem of duizendblad.

In mijn tuin zijn aardbeien, bramen, smeerwortel, borage, vingerhoedskruid en kaasjeskruid favoriet. Waar komen ze bij jou op af? 🐝

4. Laat een rommelig hoekje in je tuin

Ik vond dat vroeger maar slordig, zo’n tuin met dode bladeren en halve takken. Maar inmiddels weet ik beter. Solitaire bijen nestelen zich juist graag in oude stengels of holletjes in de grond. 🪵

Sommige gebruiken zand om hun nest te metselen (metselbij), anderen knippen blaadjes (zoals de behangersbij!). Vorig jaar had ik er eentje in onze oude tuintafel – magisch om te zien. Laat dus gerust een zandhoop, takkenbos of oude stengel liggen. Hoe minder netjes, hoe fijner voor de natuur. 🌿

5. Zorg voor schaduw en schuilplekken

Bijen hebben niet alleen bloemen nodig, maar ook rust. Een haalbij vliegt in haar leven tot wel 800 kilometer – daarna zijn haar vleugels letterlijk versleten.
Geef ze dus een plekje om uit te blazen. Een heg, stapelmuurtje, wild hoekje of hoge plant biedt beschutting tegen zon, regen of roofdieren. 🌤️

Je hoeft geen imker te zijn om de wereld een stukje bij-vriendelijker te maken.

6. Gebruik géén chemische middelen in je tuin

Ik snap het. Je hebt net zaailingen geplant en daar komt weer zo’n slak aan. Of je tuin lijkt in no time overgenomen door onkruid. De verleiding van een snel werkend middeltje is groot.

Maar gif verstoort het hele ecosysteem, óók bijen sterven eraan. Zelfs sommige ‘natuurlijke’ middelen (zoals pyrethrinen uit chrysanten) zijn schadelijk.
✅ Check dus altijd het etiket.
💡Gebruik liever: koffiedik tegen slakken, mulch tegen onkruid, lavendel of basilicum tegen muggen.
(En ja, koffiedik kijken is hier wél een goed idee. 😉)

7. Meld waarnemingen via Waarneming.nl

Zie je een bijzondere bij, een zwerm of een Aziatische hoornaar? Meld het op Waarneming.nl. 🔍
Zeker bij de hoornaar is snelle actie cruciaal; één nest kan duizenden bijen per seizoen verorberen. Door jouw melding kan een imker of specialist het nest opsporen en verwijderen vóór het uit de hand loopt.

8.  Word bijenambassadeur in je buurt

Samen maak je meer meters. 🤝Vraag je buren eens om mee te doen met vergroening. Denk aan geveltuinen, boomspiegels of een gezamenlijke buurttuin. Honingbijen vliegen tot 3 km ver, maar solitaire bijen vaak maar 100 meter. Elke groene oase telt. 🌱

9. Maak een bijenkroeg

Klinkt gezellig, toch? Een bijenkroeg is een ondiep schaaltje water met wat steentjes erin. Die steentjes zorgen ervoor dat bijen veilig kunnen landen en drinken. Geen cocktailkaart nodig. Alleen schoon water en een beetje zon. Voor je het weet is het happy hour in je tuin. 🥂🐝

10. Steun een bijenvriendelijk goed doel

Denk aan de Bijenstichting of The Pollinators. 💛 Je kunt doneren, zaadjes uitdelen of hun werk volgen en delen op sociale media. Supporten kan dus in allerlei vormen, elke bijdrage helpt.

Alle b’tjes helpen

Gelukkig hoef je het niet alleen te doen. Er zijn veel meer mensen dan je denkt die de natuur en bijen een warm hart toedragen. Dat hoeft , zoals je in deze lijst ziet , niet altijd met een enorm groot gebaar.

De grootste veranderingen beginnen namelijk klein. Neem eens een oude bloempot, stop er wat goede grond in (misschien in de mix met bokashi?) en begin daar. Met één plant of misschien twee. Als je eenmaal merkt hoe eenvoudig het is, zet je vanzelf kleine stapjes naar meer.

En als het even tegenzit of overweldigend voelt, onthoud dan dit: bijen werken samen in duizenden kleine handelingen. Daar ligt hun kracht. En die van ons ook. Alle bijtjes/beetjes helpen.